„Uczony z Królewskiej Góry”
W roku 2016 przypada 580 rocznica urodzin i zarazem 540 rocznica śmierci Johannesa Müllera. Żył w latach 1436–1476 i znany był również jako Johannes Molitoris de Künigsperg, Johannes Germanus, Johannes Francus lub Joannes de Monte Regio, jednak najczęściej określany był jako Regiomontanus „uczony z Królewskiej Góry”.
W przeddzień rewolucji
Wystawa „Regiomontanus – astronom czasów przedkopernikańskich” jest ekspozycją, której celem jest prezentacja stanu wiedzy astronomicznej w przededniu rewolucji kopernikańskiej. Zaprezentowane na niej zostaną dawne druki związane z Johannesem Müllerem, zwanym Regiomontanusem, oraz prace prezentujące wykładnię o wszechświecie w ujęciu geocentrycznym. Regiomontanus za sprawą swoich dokonań na polu badań astronomicznych jest postacią najlepiej ilustrującą obraz wiedzy o wszechświecie w drugiej połowie XV w., a więc w czasach młodości Mikołaja Kopernika, późniejszego autora „De revolutionibus orbium coelestium” oraz sprawcy wspomnianej rewolucji.
Almagest
W sensie naukowym Regiomontanus tkwił głęboko w geocentryzmie, co raczej nie powinno dziwić, zważywszy, że jedną z głównych jego zasług było przywrócenie Europie filaru wykładni astronomicznej myśli starożytnych, to jest dzieła wielkiego Ptolemeusza – Almagestu. Związany był ze średniowiecznym Wiedniem, w którym współpracował z Georgiem Paurebachem – innym wpływowym uczonym ówczesnego czasu. Razem pracowali nad odtworzeniem oryginalnego tekstu Klaudiusza Ptolemeusza, co uwieńczyli wspólną pracą Epitoma in Almagestum Ptolemaei.
Systematyka trygonometrii płaskiej i sferycznej
Mikołaj Kopernik, co istotne z punktu widzenia przygotowywanej wystawy, posiadał w swoim księgozbiorze większość prac Regiomontanusa, w tym obok tłumaczonej na nowo edycji dzieła Ptolemeusza również De triangulis omnimodis libri quinque (O wszelkich trójkątach ksiąg pięć), w której Regiomontanus usystematyzował trygonometrię płaską i sferyczną.
O bredzeniach na temat teorii planetarnych
W roku 1461 astronom pojechał do Włoch, gdzie przebywał kilka lat, następnie udał się na Węgry, na zaproszenie króla Macieja Korwina. Wcześniej ten światły władca sprowadził na swój dwór innego uczonego z Polski – Marcina Bylicę z Olkusza. Obaj wspólnie opracowali tablice astronomiczne oraz Disputationes inter Viennensem et Cracoviensem super Cremonensia in planetarum theoriae deliramenta (Dialog miedzy Wiedeńczykiem i Krakowianinem o bredzeniach Gerarda z Kremony na temat teorii planetarnych) – krytykę przestarzałego podręcznika astronomii.
Biskup i dżuma
W 1471 roku Regiomontanus założył w Norymberdze obserwatorium, a nawet drukarnię przy finansowym wsparciu bogatego patrycjusza Bernharda Walthera. Cztery lata później na zaproszenie papieża Sykstusa IV udał się do Rzymu, by wziąć udział w pracach nad reformą kalendarza. W tym samym roku papież konsekrował go na biskupa Ratyzbony, lecz niestety rok później, najprawdopodobniej za sprawą dżumy, uczony zmarł nagłą śmiercią.
Dom Mikołaja Kopernika
Wystawa czynna: 20 lutego – 11 września
Kurator: Michał Kłosiński