V404 Cygni: rozbłysk rentgenowski
by Radek Kosarzycki 10/07/2015 · Czarne dziury / Kosmologia
Zdjęcie powyżej, które przypomina tarczę strzelniczą to w rzeczywistości obraz pierścieni promieniowania rentgenowskiego wokół… wybuchającej czarnej dziury. 15 czerwca br. satelita NASA o nazwie Swift wykrył początek nowego wybuchu V404 Cygni, obiektu obejmującego orbitujące wokół siebie czarną dziurę i gwiazdę podobną do Słońca. Od tego momentu astronomowie na całym świecie obserwują ten spektakl.
30 czerwca zespół pod kierownictwem Andrew Beardmore’a z University of Leicester w Wielkiej Brytanii wykonał zdjęcia systemu za pomocą teleskopu rentgenowskiego na pokładzie satelity Swift, które odkryły szereg koncentrycznych pierścieni rozciągających się na obszarze porównywalnym z jedną trzecią wielkości Księżyca w pełni. Animacja wykonana po dodaniu danych obserwacyjnych z 2. i 4. lipca pokazuje rozszerzanie się i stopniowe słabnięcie pierścieni.
Astronomowie interpretują pierścienie jako echo promieniowania rentgenowskiego. Rozbłyski z czarnej dziury emitują promieniowanie rentgenowskie we wszystkich kierunkach. Warstwy pyłu odbijają część z tego promieniowania w naszym kierunku, jednak dzięki temu światło leci do nas nieco dłużej niż gdyby leciało w prostej linii. To opóźnienie powoduje powstawanie echo, które wygląda dla nas jak pierścienie.
Szczegółowa analiza pierścieni wskazuje, że wszystkie mają swoje źródło w dużym rozbłysku, który miał miejsce 26 czerwca. Kolejne pierścienie powstawały na kolejnych, odbijających warstwach pyłu w odległościach 4000 do 7000 lat świetlnych od nas. Regularne monitorowanie pierścieni oraz ich zmian pozwoli astronomom na lepsze zrozumienie ich natury.
V404 Cygni znajduje się 8000 lat świetlnych od nas. Co kilka dziesięcioleci czarna dziura rozbłyska wysokoenergetycznym promieniowaniem. Poprzedni rozbłysk zakończył się w 1989 roku.
Zdjęcie V404 Cygni z satelity Swift – porównanie rozmiaru kątowego do Księżyca widzianego z Ziemi
Źródło: NASA Scientific Vis Studio, Andrew Beardmore, NASA Swift
Zespół obserwatorów obejmował naukowców z University of Leicester, Southampton, Oksfordu oraz University of Alberta w Kanadzie i Europejskiej Agencji Kosmicznej w Hiszpanii.
Źródło: NASA Goddard Space Flight Center
