Kosmiczny wybuch z przeszłości – SN 1987A trzydzieści lat później

Trzydzieści lat temu masywna eksplozja wywołała falę uderzeniową nie tylko w przestrzeni lecz także w społeczności astronomicznej. SN 1987A była najbliższą obserwowaną supernową od czasu wynalezienia teleskopu, stała się też zdecydowanie najlepiej zbadaną supernową rewolucjonizując przy tym naszą wiedzę o wybuchowej śmierci masywnych gwiazd.

Znajdująca się w Wielkim Obłoku Magellana (galaktyce satelitarnej Drogi Mlecznej) supernowa 1987A to najbliższa nam eksplozja tego typu od kilkuset lat. Eksplozja oznaczała koniec życia masywnej gwiazdy, która w ostatnim tchnieniu wysłała w przestrzeń falę uderzeniową i wyjątkowo jasne promieniowanie. Światło eksplozji dotarło do Ziemi 23 lutego 1987 roku – niczym wspomnienie z przeszłości.

[AdSense-A]

Kosmiczny Teleskop Hubble’a obserwował SN 1987A od 1990 roku i w ciągu ostatnich 27 lat wielokrotnie zwracał w jej stronę swoje kosmiczne oko. W celu uczczenia 30. rocznicy wybuchu oraz aby sprawdzić jak rozwinęła się pozostałość po supernowej, w styczniu tego roku Hubble wykonał kolejne zdjęcie tej odległej eksplozji, które trafiło do już istniejącej kolekcji.

Dzięki wczesnej detekcji supernowej i jej stosunkowej bliskości do Ziemi, SN 1987A stała się najlepiej zbadaną supernową w historii. Przed eksplozją SN 1987A nasza wiedza o supernowych była bardzo uproszczona i wyidealizowana. Jednak szczegółowo badając ewolucję SN 1987A z supernowej do pozostałości po supernowej za pomocą teleskopów kosmicznych i naziemnych, astronomowie zebrali ogromne ilości informacji o wybuchowej śmierci masywnych gwiazd.

W 1990 roku Kosmiczny Teleskop Hubble’a był pierwszym teleskopem, który wykonał zdjęcie supernowej w wysokiej rozdzielczości, ukazując nam główny pierścień wokół eksplodującej gwiazdy. Na zdjęciach z Hubble’a naukowcy dostrzegli także dwa słabsze pierścienie zewnętrzne, rozciągające się w dwie strony w kształt klepsydry. Nawet dzisiaj pochodzenie tych struktur nie zostało do końca wyjaśnione.

Niemniej jednak obserwując na przestrzeni lat rozszerzającą się otoczkę materii, Hubble pozwolił wykazać, że materia tworząca tę strukturę została odrzucona przez gwiazdę na 20 000 lat przed eksplozją. Jej kształt początkowo zaskoczył astronomów, którzy oczekiwali, że umierająca gwiazda będzie odrzucała materię tworząc sferyczną otoczkę – jednak szybsze wiatry gwiezdne prawdopodobnie sprawiły, że wolniejsza materia skupiła się w swego rodzaju pierścieniach.

Początkowy rozbłysk promieniowania z supernowej oświetlił pierścienie. Z czasem, w pierwszej dekadzie po eksplozji ich jasność spadała, aż do momentu kiedy fala uderzeniowa z supernowej uderzyła w wewnętrzny pierścień w 2001 roku ogrzewając gaz do wysokich temperatur i generując silne promieniowanie rentgenowskie. Obserwacje tego procesu za pomocą Hubble’a rzucają światło na to jak supernowe wpływają na dynamikę i chemię otaczającej ją materii, a tym samym kształtują ewolucję galaktyk.

Źródło: ESO

[AdSense-B]