Chińska Narodowa Agencja Kosmiczna (CNSA) zatwierdziła międzynarodowe wnioski o pożyczenie próbek księżycowych zebranych w ramach misji Chang’e-5. Wśród wybranych instytucji znalazły się dwa amerykańskie uniwersytety: Brown University oraz Stony Brook University, oba finansowane przez NASA. Łącznie zgodę na dostęp do próbek uzyskało siedem uczelni z sześciu krajów: Stanów Zjednoczonych, Japonii, Niemiec, Francji, Wielkiej Brytanii i Pakistanu.
Decyzja została ogłoszona 24 kwietnia podczas konferencji w Szanghaju, zorganizowanej z okazji 10. dorocznego chińskiego Dnia Kosmosu. Uroczystość uświetniła ceremonia podpisania umowy o udostępnieniu próbek regolitu i skał księżycowych, podkreślająca rosnącą otwartość Chin na współpracę międzynarodową w dziedzinie badań kosmicznych.
Misja Chang’e-5, przeprowadzona pod koniec 2020 roku, zakończyła się wprost spektakularnym sukcesem. W jej ramach udało się zebrać 1731 gramów młodego geologicznie materiału z rejonu Oceanus Procellarum na widocznej stronie Księżyca. Początkowo materiał ten był dostępny wyłącznie dla chińskich naukowców, jednak od sierpnia 2023 r. również zagraniczni badacze mogli składać wnioski o ich udostępnienie.
Badania próbek z Chang’e-5 już przyniosły znaczące rezultaty. Odkryto nowy minerał księżycowy, nazwany Changesite-(Y), oraz znaleziono dowody na dłuższy okres aktywności magnetycznej Księżyca. Porównania z próbkami przywiezionymi podczas misji Apollo dostarczyły cennych informacji o historii geologicznej Srebrnego Globu.
W listopadzie 2023 r. NASA poinformowała, że amerykańscy badacze będą mogli ubiegać się o dostęp do próbek Chang’e-5, mimo istniejących ograniczeń prawnych. Zgodnie z tzw. poprawką Wolfa z 2011 r., agencja i finansowane przez nią instytucje muszą uzyskać zgodę Kongresu oraz FBI przed rozpoczęciem dwustronnej współpracy z chińskimi podmiotami, aby zapewnić ochronę interesów bezpieczeństwa narodowego USA.
Decyzja o udostępnieniu próbek międzynarodowej społeczności naukowej wpisuje się w szersze działania Chin zmierzające do umocnienia pozycji w dziedzinie dyplomacji kosmicznej, nawet mimo trwających napięć handlowych i technologicznych ze Stanami Zjednoczonymi.
Podczas tej samej konferencji w Szanghaju CNSA ogłosiła również wybór międzynarodowych projektów badawczych do udziału w nadchodzącej misji Chang’e-8, która ma wylądować na biegunie południowym Księżyca. Wybrane instrumenty pochodzą m.in. z krajów uczestniczących w chińskim programie Międzynarodowej Stacji Badawczej Księżyca (ILRS), alternatywy dla amerykańskiego programu Artemis. Jednocześnie CNSA otworzyła możliwość zgłaszania międzynarodowych propozycji ładunków naukowych do misji Tianwen-3, której start planowany jest na koniec 2028 roku. W ramach tej misji na Ziemię miałyby trafić pierwsze w historii próbki skał i regolitu z powierzchni Marsa.
Warto także przypomnieć, że po sukcesie Chang’e-5 Chiny w 2024 roku przeprowadziły misję Chang’e-6. W jej ramach udało się pobrać 1935,3 grama materiału z niewidocznej strony Księżyca, konkretnie z krateru Apollo w basenie Biegun Południowy-Aitken. Było to pierwsze w historii odzyskanie próbek z tej części Księżyca. Wstępne analizy materiału dostarczyły cennych danych na temat różnic między bliską i daleką stroną Księżyca, wsparły teorię istnienia globalnego oceanu magmy oraz pozwoliły udoskonalić metody datowania powierzchni planet. Obecnie próbki z Chang’e-6 są dostępne wyłącznie dla chińskich naukowców, jednak Chiny planują w przyszłości ich udostępnienie, stosując podobną procedurę jak w przypadku Chang’e-5.
Źródło: spacenews