W samym sercu naszej galaktyki, z dala od znanych nam gwiazd i planet, mogła powstać jedna z najbardziej zagadkowych komet, jakie kiedykolwiek zaobserwowano. Nowo odkryty obiekt międzygwiezdny 3I/ATLAS, który właśnie zbliża się do Słońca, może mieć ponad 7 miliardów lat — co oznacza, że uformował się na długo przed narodzinami Słońca i wszystkich obiektów, które wokół niego krążą. To nie tylko niezwykłe odkrycie, ale i wyjątkowa okazja, by zajrzeć w przeszłość naszej galaktyki.
3I/ATLAS to dopiero trzeci znany obiekt międzygwiezdny, który odwiedził nasz Układ Słoneczny. Poprzednikami były 1I/ʻOumuamua, wykryty w 2017 roku, oraz kometa 2I/Borisov, znaleziona dwa lata później. W przeciwieństwie do ʻOumuamuy, której natura do dziś pozostaje nieokreślona, oraz Borisova, która przypominała komety Układu Słonecznego, 3I/ATLAS wykazuje cechy wskazujące na pochodzenie z zupełnie innego rejonu Drogi Mlecznej.
Obiekt ten został odkryty 1 lipca 2025 roku przez teleskop ATLAS w Chile. W momencie odkrycia znajdował się on około 670 milionów kilometrów od Słońca. To, co czyni go wyjątkowym, to nie tylko trajektoria, która wskazuje na międzygwiezdne pochodzenie, ale także jego skład chemiczny. Wstępne obserwacje wykazały obecność komy i warkocza — klasycznych oznak aktywności kometarnej — sugerując, że obiekt zawiera znaczące ilości lodu wodnego.
Zespół badaczy pod kierownictwem dra Matthew Hopkinsa z Uniwersytetu Oksfordzkiego szacuje, że kometa pochodzi z tzw. grubego dysku Drogi Mlecznej. To obszar galaktyki, w którym znajdują się bardzo stare gwiazdy, krążące wokół centrum galaktycznego pod dużymi kątami względem cienkiego dysku, w którym znajduje się nasze Słońce. Takie pochodzenie sugeruje, że 3I/ATLAS uformował się w znacznie starszym i bardziej pierwotnym środowisku niż jakiekolwiek znane nam ciała niebieskie.
Model komputerowy wykorzystany przez zespół Hopkinsa — pierwotnie stworzony podczas jego pracy doktorskiej — pozwolił prześledzić trajektorię 3I/ATLAS i porównać ją z typowymi cechami obiektów międzygwiezdnych. Wyniki sugerują, że ta konkretna kometa mogła powstać nawet 3 miliardy lat przed uformowaniem się Układu Słonecznego.
Według profesora Chrisa Lintotta, współautora badania, takie starożytne obiekty mogą być kluczem do zrozumienia wczesnych etapów formowania się układów planetarnych. Jeśli komety takie jak 3I dryfują przez galaktykę od miliardów lat, mogą zawierać pierwotną materię z czasów tuż po narodzinach Drogi Mlecznej.
Odkrycie obiektu 3I/ATLAS pojawia się w kluczowym momencie — tuż przed rozpoczęciem obserwacji naukowych za pomocą Obserwatorium Very C. Rubin. Naukowcy bowiem od dawna wskazują, że Rubin może w nadchodzących latach odkryć od pięciu do nawet pięćdziesięciu nowych obiektów międzygwiezdnych. Jeśli 3I/ATLAS okaże się reprezentantem nowej klasy takich wędrowców, może to wskazywać na to, że Rubin będzie miało szansę odkryć ich znacznie więcej.
Co więcej, 3I/ATLAS może stać się widoczny również dla astronomów amatorów. Przewiduje się, że pod koniec 2025 roku lub na początku 2026 roku będzie można go dostrzec przez teleskopy średniej wielkości. Nie zmienia to faktu, że największe obserwatoria świata już teraz kierują swoje instrumenty na ten starożytny obiekt, starając się odkryć tajemnice, które niesie ze sobą z odległychi dotąd słabo zbadanych zakątków galaktyki.