Misja DART (Double Asteroid Redirection Test) była pierwszym w historii testem obrony planetarnej, mającym na celu sprawdzenie, czy możliwe jest odchylenie orbity planetoidy za pomocą bezpośredniego uderzenia sondy kosmicznej. We wrześniu 2022 roku NASA z powodzeniem skierowała sondę w stronę Dimorphosa – niewielkiego księżyca planetoidy Didymos – zmieniając jego orbitę. Choć pierwotnie uznano misję za sukces, najnowsze badania pokazują, że jej skutki były znacznie bardziej złożone niż przypuszczano.
Zespół naukowców z Uniwersytetu Maryland, analizując dane z włoskiej sondy LICIACube (która towarzyszyła DART-owi, dokumentując skutki kolizji), odkrył, że uderzenie wywołało gwałtowne wyrzucenie w przestrzeń 104 głazów. Ich średnice wahały się od 20 centymetrów do ponad 3,5 metra, a prędkość osiągała nawet 52 metry na sekundę. Co zaskakujące, rozkład tych odłamków nie był przypadkowy – uformowały się bowiem dwa wyraźne skupiska, zamiast rozproszyć się równomiernie wokół planetoidy.
Około 70 proc. fragmentów utworzyło gęsty obłok w południowej części pola widzenia. Naukowcy przypuszczają, że jego źródłem mógł być duży głaz nazwany Atabaque, który został prawdopodobnie zniszczony przez panele słoneczne sondy DART jeszcze przed głównym zderzeniem. Drugie, mniejsze skupisko mogło powstać w wyniku uderzenia w inny głaz – Bodhran. Te wczesne kolizje mogły wywołać pękanie skał i zapoczątkować wyrzut odłamków jeszcze przed kontaktem głównego korpusu sondy z powierzchnią Dimorphosa.
Dotychczas zakładano, że to bezpośrednie uderzenie sondy odpowiadało za zmianę orbity planetoidy. Jednak najnowsze analizy pokazują, że wyrzucone w trakcie zderzenia fragmenty skał przeniosły na nią ponad trzykrotnie większy pęd niż sama sonda. Co więcej, znaczna część tego pędu była skierowana pod innym kątem niż trajektoria sondy DART. To oznacza, że wyrzuty głazów mogły nie tylko zmienić orbitę Dimorphosa, ale również wpłynąć na jej rotację i nachylenie płaszczyzny orbity – aspekty, których nie uwzględniono w pierwotnym projekcie misji.
Te odkrycia mają istotne konsekwencje dla strategii ochrony Ziemi przed potencjalnym uderzeniem planetoidy w Ziemię. Okazuje się, że reakcja obiektu na uderzenie zależy nie tylko od siły impaktu, ale też od jego struktury i składu powierzchni. Dimorphos okazał się znacznie bardziej zróżnicowany geologicznie niż się spodziewano. Porównując te dane z wcześniejszą misją NASA – Deep Impact – która trafiła w znacznie gładszą powierzchnię komety Tempel 1, naukowcy zauważają fundamentalne różnice w zachowaniu wyrzuconych głazów i materii z powierzchni planetoidy.
Wynika z tego, że każde ciało niebieskie może reagować na zderzenie w odmienny sposób – zależnie od obecności głazów, zróżnicowanie budowy powierzchni czy nawet kąta uderzenia. To znacznie komplikuje planowanie misji typu DART i pokazuje, że konieczne będzie znacznie dokładniejsze rozpoznawanie celów przed próbą odchylenia ich toru lotu.
Odpowiedzi na wiele z tych pytań ma dostarczyć nadchodząca misja Hera Europejskiej Agencji Kosmicznej, która w 2026 roku odwiedzi system Didymos–Dimorphos. Jej zadaniem będzie zbadanie długoterminowych skutków uderzenia DART, w tym zmian w rotacji i orbicie księżyca. Misja skorzysta z danych LICIACube i wykorzysta je do udoskonalenia modeli przewidujących, jak ciała niebieskie reagują na sztuczne zderzenia.
Najnowsze ustalenia przypominają, że obrona planetarna nie polega jedynie na „pchnięciu” zbliżającej się asteroidy. To raczej skomplikowana rozgrywka, w której każdy szczegół – od kąta uderzenia po kształt i budowę powierzchni – może mieć decydujące znaczenie. Jedno jest pewne: skuteczna ochrona Ziemi przed zagrożeniem z kosmosu wymaga jeszcze wielu badań i testów.