Kosarzycki o kosmosie
Jednym z największych wyzwań współczesnej kosmologii jest zrozumienie, jak supermasywne czarne dziury (SMBH) mogły urosnąć do swoich gigantycznych rozmiarów zaledwie kilkaset milionów lat po Wielkim Wybuchu. To właśnie tak wcześnie — od 570 do 700 milionów lat po narodzinach wszechświata — Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba zaobserwował potężne czarne dziury o masach miliony, a nawet miliardy…
Od dekad astronomowie próbują zrozumieć, jak powstają i ewoluują czarne dziury. Znamy dwie główne klasy tych ekstremalnych obiektów: czarne dziury o masie gwiazdowej oraz supermasywne czarne dziury znajdujące się w centrach galaktyk. Pomiędzy nimi teoretycznie powinna istnieć jeszcze jedna, trzecia kategoria — czarne dziury o masie pośredniej. Ich istnienie pozostaje jednak jedną z największych zagadek…
Gdy przypadkowa gwiazda zbliży się za bardzo do czarnej dziury, czeka ją nieciekawy los. Oddziaływanie grawitacyjne czarnej dziury najpierw rozciągnie taką gwiazdę, potem rozszarpie ją na strzępy, a potem te strzępy wrzuci za horyzont zdarzeń. Co jednak się dzieje, gdy czarna dziura pożera nie zwykłą gwiazdę, a gwiazdę neutronową?
Czarne dziury od dziesięcioleci fascynują naukowców i miłośników kosmosu, a wśród nich szczególne miejsce zajmuje supermasywna czarna dziura w centrum galaktyki M87. To właśnie ona stała się bohaterką pierwszego w historii zdjęcia czarnej dziury, które obiegło świat w 2019 roku. Najnowsze badania przynoszą jeszcze więcej zaskakujących informacji o tym kosmicznym kolosie — od jego ekstremalnej…
W ramach przełomowych obserwacji astronomowie korzystający z Kosmicznego Teleskopu Hubble’a zaobserwowali supermasywną czarną dziurę znajdującą się daleko od centrum swojej galaktyki, która dosłownie rozerwała gwiazdę na strzępy.
Astronomowie poczynili duży krok w kierunku zrozumienia niezwykłego układu czarnej dziury, który regularnie wyzwala wybuchowe rozbłyski promieni rentgenowskich. Znany jako Ansky, układ ten jest najbardziej energetycznym źródłem niedawno odkrytego zjawiska zwanego erupcjami quasi-periodowymi (QPE), wysokoenergetycznymi rozbłyskami, które powtarzają się z niezwykłą regularnością.
Kosmiczny teleskop IXPE pomógł właśnie rozwiązać długotrwałą zagadkę dotyczącą pochodzenia promieni rentgenowskich w potężnych dżetach emitowanych przez supermasywne czarne dziury. Obserwując blazar BL Lacertae, aktywną galaktykę z dżetami skierowanymi niemal bezpośrednio w kierunku Ziemi, naukowcy potwierdzili, że za obserwowane emisje promieni rentgenowskich odpowiadają wysokoenergetyczne elektrony, a nie protony. Odkrycie dostarcza kluczowych spostrzeżeń na temat ekstremalnej…
Astronomowie zaobserwowali zdumiewające wydarzenie w galaktyce spiralnej NGC 4945, znajdującej się ponad 12 milionów lat świetlnych od Ziemi w gwiazdozbiorze Centaura. W sercu tej pozornie spokojnej galaktyki znajduje się wysoce aktywna supermasywna czarna dziura, która nie tylko pożera otaczającą materię, ale także wyrzuca ją daleko w przestrzeń międzygalaktyczną.
W centrum naszej galaktyki znajduje się supermasywna czarna dziura o masie 4,26 miliona mas Słońca. Z uwagi na to, że jest ona uśpioną czarną dziurą, nieszczególnie zwracamy na nią uwagę. Jak się jednak okazuje, supermasywne czarne dziury mogą bez ostrzeżenia przejść z fazy uśpienia w fazę aktywności. Równie spokojną supermasywną czarną dziurą była ta, która…
Czarnych dziur o masie gwiazdowej znamy mnóstwo. Jeszcze więcej udało się odkryć i opisać supermasywnych czarnych dziur znajdujących się w centrach masywnych galaktyk. Między nimi występuje jednak istotna luka, którą naukowcy starają się od dawna wypełnić. Ich poszukiwania jednak idą jak po grudzie. Między tymi dwiema kategoriami czarnych dziur istnieje luka, w której powinny znajdować…