Galaktyka Cyrkla znajduje się zaledwie 13 milionów lat świetlnych od Ziemi, a mimo to jak dotąd astronomowie nie poświęcali jej przesadnie dużo uwagi. Teraz jednak zespół astronomów postanowił uzupełnić luki w naszej wiedzy o tym, co się dzieje we wnętrzu galaktyki znajdującej się w gwiazdozbiorze — a jakże — Cyrkla. Jak się okazuje, galaktyka wcale nie jest takim nudnym miejscem, jak się dotychczas wydawało.
Najnowsze obserwacje dostarczyły cennych informacji na temat procesu, w którym gaz cząsteczkowy opada w dużym tempie na czarną dziurę znajdującą się w jej centrum.
Zrealizowany właśnie program badawczy dostarczył pierwszego przestrzennie określonego i mocnego dowodu na akrecję materii z aktywnego jądra galaktycznego do rozmiaru mniejszego niż jeden parsek. Są to zaskakująco dokładne dane, zważając na fakt, że parsek to zaledwie 3,26 roku świetlnego.
Za obserwacje odpowiada radioteleskop ALMA
W centrum każdej aktywnej galaktyki znajduje się supermasywna czarna dziura, która zwiększa swoją masę, pochłaniając materię ze swojego otoczenia. To właśnie taki proces nazywamy akrecją masy. W czarną dziurę najczęściej wpada gaz, pył i pozostałości po gwiazdach, które znalazły się pod przemożnym wpływem grawitacji czarnej dziury. Zbliżając się do czarnej dziury, materia taka intensywnie się nagrzewa i rozświetla swoje otoczenie. Jeżeli takiej materii jest dużo, widzimy ją w danych jako aktywne jądro galaktyczne.
Ze względu na małe średnice kątowe poprzednie pomiary nie były w stanie prawidłowo wykryć procesu akrecji w centralnych dziesięciu parsekach galaktyki.
„Poprzednie badania wykazały, że gaz może być dostarczany z ośrodka międzygwiazdowego całej galaktyki do jej centralnego obszaru – obszaru obejmującego 100 parseków od jądra galaktyki. Jak dotąd niewiele wiadomo na temat sposobu transportowania gazu do bezpośredniego otoczenia (< 10 parseków) czarnej dziury ze względu na ekstremalną gęstość tego obszaru” – wskazują badacze w oficjalnym komunikacie.
Radioteleskop Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) został wykorzystany przez naukowców z Graduate University for Advanced Studies w SOKENDAI do wykrycia aktywnego jądra galaktyki Cyrkla.
„Ich obserwacje miały rozdzielczość przestrzenną w zakresie od 0,5 do 2,6 parseków, a swoje dane uzupełnili archiwalnymi danymi z ALMA” – czytamy w komunikacie.
Dzięki temu, zespołowi udało się zebrać dane na temat ruchu gazu cząsteczkowego, atomowego i zjonizowanego w skali parseków.
Ich badania wykazały napływ gęstego gazu cząsteczkowego do centralnego parseka AGN.
Według ich wyników czarna dziura pochłania tylko niewielką ilość tej materii, niecałe trzy procent. Większość z nich jest odprowadzana poprzez wypływy „gazu wielofazowego”. Wypływ ten generuje sprzężenie zwrotne AGN, które może wpływać na powstawanie gwiazd w galaktyce macierzystej.
Konkretne procesy odpowiedzialne za akrecję na obszarze poniżej parseka od czarnej dziury nie są jeszcze dobrze znane.
„Chociaż opisane procesy odpowiedzialne za akrecję poniżej parseka pozostają słabo określone, autorzy sugerują, że niestabilny grawitacyjnie gęsty dysk gazowy może napędzać akrecję do centralnego ~1 parseka” – wskazują autorzy opracowania.