Astronomia wciąż zaskakuje nas obiektami, które nie pasują do dobrze znanych schematów. Najnowsze odkrycie europejskich naukowców rzuca nowe światło na pozornie „martwe” gwiazdy i sugeruje, że niektóre z nich mogą zachowywać się znacznie bardziej dynamicznie, niż dotąd przypuszczano. Mowa o białym karle, który zamiast spokojnie stygnąć po śmierci gwiazdy macierzystej, wysyła w przestrzeń kosmiczną rytmiczne impulsy radiowe, zupełnie jak pulsar.
Wspieraj Puls Kosmosu na Patronite.pl
Obiekt nazwany ILT J163430+445010 (w skrócie J1634+44) został zidentyfikowany przez astronomów za pomocą radioteleskopu LOFAR (Low Frequency Array) w Holandii. Znajduje się on w odległości ponad 3500 lat świetlnych od Ziemi i wyróżnia się nietypowym zachowaniem – generuje silne, powtarzalne impulsy fal radiowych, co jak dotąd praktycznie nie zdarzało się w przypadku białych karłów.
Obserwacje wykazały, że gwiazda co około 14 minut emituje podwójne błyski fal radiowych, po czym na kilka obrotów całkowicie milknie. Jeszcze bardziej niezwykła jest struktura tych sygnałów – polaryzacja fal radiowych gwałtownie się zmienia, przechodząc z liniowej w kołową i odwrotnie. Tego typu zjawisko nigdy wcześniej nie było rejestrowane w przypadku białych karłów, co sugeruje istnienie nowego mechanizmu emisji, który wciąż pozostaje tajemnicą.
J1634+44 jest także niezwykle gorący – jego temperatura powierzchni waha się od 15 000 do aż 33 000 stopni Celsjusza, czyli znacznie więcej niż temperatura fotosfery Słońca. Jednak to nie sama temperatura zwróciła uwagę badaczy, lecz fakt, że gwiazda ta w ogóle emituje fale radiowe. Dotychczas takie emisje były kojarzone głównie z bardziej egzotycznymi obiektami, jak pulsary czy magnetary, a nie z „wygasłymi” białymi karłami.
Naukowcy podejrzewają, że nietypowe zachowanie białego karła może być wynikiem oddziaływań z towarzyszem – innym białym karłem lub brązowym karłem, czyli obiektem zbyt małym, by zaszły w nim reakcje syntezy jądrowej. Grawitacyjne lub magnetyczne interakcje w takim układzie podwójnym mogłyby tłumaczyć obserwowaną emisję fal radiowych. Potrzebne są jednak dalsze obserwacje, by potwierdzić tę hipotezę.
J1634+44 zalicza się do niezwykle rzadkiej klasy obiektów zwanych LPT (ang. long-period transients) – czyli przejściowych źródeł radiowych o długich okresach. Do tej pory udało się zidentyfikować zaledwie dziesięć takich obiektów. W odróżnieniu od klasycznych pulsarów, które obracają się bardzo szybko i emitują sygnały z regularnością zegarka, LPT są znacznie wolniejsze i wykazują bardziej nieregularne wzorce.
Nowy biały karzeł-radiolatarnia został zarejestrowany podczas czteroletniego monitoringu nieba przez LOFAR. W tym czasie astronomowie odnotowali 19 impulsów radiowych, przy czym niektóre z nich były setki razy silniejsze od najsłabszych sygnałów wykrywalnych przez teleskop.
To odkrycie może oznaczać, że takich obiektów jest znacznie więcej – ukrytych gdzieś w galaktyce, czekających na odpowiednie narzędzia i metody detekcji. W miarę jak technologia obserwacyjna się rozwija, rośnie szansa na identyfikację kolejnych tajemniczych białych karłów, które – wbrew naszej dotychczasowej wiedzy – wcale nie muszą być tak martwe, jak się wydaje.