W 2004 roku naukowcy zarejestrowali w przestrzeni kosmicznej spektakularną eksplozję. Jak się teraz okazuje, w efekcie tej eksplozji powstały najcięższe i najrzadsze pierwiastki we wszechświecie, w tym także złoto i platyna. Mało tego, rozbłysk promieniowania gamma z odległego o 30 000 lat świetlnych magnetara okazał się być jedną z najintensywniejszych eksplozji kiedykolwiek zaobserwowanych w naszej galaktyce.
Od wielu dziesięcioleci naukowcy starają się rozwiązać tajemnicę pochodzenia najcięższych pierwiastków we wszechświecie. Podczas gdy lżejsze pierwiastki, takie jak wodór i hel, powstały wkrótce po Wielkim Wybuchu, a cięższe, takie jak tlen i żelazo, są syntetyzowane w gwiazdach i rozrzucane są w przestrzeni kosmicznej w eksplozjach supernowych, pierwiastki cięższe od żelaza wymagają znacznie bardziej ekstremalnych warunków. Do niedawna tylko kilka zdarzeń astrofizycznych, takich jak łączenie się gwiazd neutronowych, uważano za wystarczająco silne, aby doprowadzić do ich zsyntentyzowania.
Teraz naukowcy z Columbia University przedstawili przekonujące dowody na to, że rozbłysk gamma z 2004 roku z magnetara — silnie namagnesowanego typu gwiazdy neutronowej — wygenerował ogromną ilość ciężkich pierwiastków. Energia uwolniona w półsekundowej eksplozji przekroczyła to, co Słońce emituje w ciągu 250 000 lat, a ilość nowo utworzonych ciężkich pierwiastków mogła przewyższyć istotnie masę Marsa.
Rozbłysk został po raz pierwszy wykryty 27 grudnia 2004 roku m.in. przez europejski teleskop kosmiczny INTEGRAL. Jego źródłem był magnetar skatalogowany pod numerem SGR 1806-20 i znajdujący się głęboko w naszej galaktyce. Pomimo dość dużej odległości rozbłysk był tak intensywny, że zakłócił górne warstwy atmosfery Ziemi. W godzinach następujących po pierwszym wybuchu INTEGRAL zarejestrował poświatę — słabszy sygnał promieniowania gamma, który przez prawie dwie dekady wprawiał naukowców w osłupienie.
Magnetary, czyli obiekty stojące za taką kosmiczną furią, są pozostałościami masywnych gwiazd o polach magnetycznych ponad 10 bilionów razy silniejszych niż ziemskie. Ich pole magnetyczne napędza ekstremalne wyrzuty cząstek, przyćmiewające rozbłyski obserwowane na powierzchni naszego Słońca.
Podczas modelowania rodzajów pierwiastków, które mogłyby powstać z rozbłysku magnetara, badacze odkryli, że promieniowanie oczekiwane z rozpadu ciężkich pierwiastków dokładnie odpowiada długo obserwowanej poświecie utrzymującej się po rozbłysku z 2004 roku. To odkrycie potwierdziło, że w tym jednym rozbłysku powstały metale ciężkie, które następnie zostały wyrzucone ze skorupy magnetara.
Według badaczy nawet 10 procent lub więcej złota i platyny znalezionych na Ziemi może pochodzić z podobnych eksplozji, do których dochodzi na powierzchniach magnetarów. Jest to dopiero drugi znany proces astrofizyczny zdolny wytworzyć tak ciężkie pierwiastki. Pierwszym jest zderzenie gwiazd neutronowych.
Naukowcy z Columbii sugerują teraz, że gigantyczne rozbłyski magnetarów mogą odgrywać znacznie większą rolę w wzbogacaniu galaktyki w ciężkie pierwiastki, niż wcześniej sądzono. Przez miliardy lat powtarzające się zdarzenia, takie jak eksplozja z 2004 roku, mogą być odpowiedzialne za znaczną część złota, platyny i innych gęstych metali we wszechświecie.
Trzeba przyznać, że odkrycie tego typu daje do myślenia. Wszak możliwe, iż część atomów tworzących waszą biżuterię, czy obrączkę ślubną… mogło powstać w eksplozji jakiegoś odległego magnetara.